Methotrexaat bij chronische darmziekten

Je dokter en/of verpleegkundig specialist heeft met je gesproken over het gebruik van methotrexaat (MTX). We leggen hier de belangrijkste zaken over dit medicijn uit. Namelijk de werking, maar ook hoe je dit medicijn het beste kunt gebruiken. 

Elk medicijn heeft naast de werking ook altijd kans op bijwerkingen. Je leest hoe je om kunt gaan met deze mogelijke bijwerkingen. Deze informatie is géén vervanging van de bijsluiter die je bij de apotheek krijgt. Heb je na het lezen van deze informatie nog vragen, dan kan je daarmee terecht bij je dokter of verpleegkundig specialist.

De oorzaak van de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa is tot nu toe niet bekend. Daarom is de behandeling met medicijnen gericht op het verminderen van klachten en het voorkomen van verslechtering van je ziekte. Medicijnen kunnen gegeven worden om de ziekte rustig te maken (vaak een korte behandeling), maar ook om de ziekte rustig te houden (jarenlange onderhoudsbehandeling). Daardoor kan het zijn dat je verschillende medicijnen tegelijk moet gebruiken. De ziekte geneest dus niet door de behandeling met medicijnen, maar als het goed is verbeteren je klachten wel. Na het minderen of stoppen met (onderhouds)medicijnen kunnen de klachten weer terugkomen.

Methotrexaat (MTX) wordt voorgeschreven als andere medicijnen onvoldoende geholpen hebben. Bij de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa is je afweersysteem ‘overactief’, waardoor er allemaal wondjes en zweertjes ontstaan in je darmen. Deze wondjes zijn het gevolg van een ontsteking van je darm. MTX zorgt ervoor dat je afweer minder actief wordt en MTX is daarom afweeronderdrukkende medicatie. Dit soort medicijnen worden immunosuppressiva genoemd. Door je afweersysteem te onderdrukken, wordt de ontsteking in je darmen minder en daardoor heb je minder tot geen last van je klachten. Het duurt tussen de vier tot acht weken, soms ook langer, voordat je merkt dat de MTX werkt. Werkt het goed dan kan MTX langdurig gebruikt worden. MTX kan in combinatie gegeven worden met andere medicijnen. In een hoge dosering wordt MTX gebruikt voor mensen die kanker hebben, aangezien het de groei van cellen remt en snel groeiende, slechte cellen doodt. Het is goed om te weten dat de dosering die jij krijgt voor de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa veel lager is. De bijsluiter van de apotheek kan op de hoge dosering gericht zijn, zodat mogelijke bijwerkingen bij jou minder vaak voorkomen en minder heftig zijn dan daar beschreven wordt.

Tijdens de behandeling uitklapper, klik om te openen

MTX bestaat in de vorm van pillen en onderhuidse prikken. Voor de behandeling van de ziekte van Crohn wordt bij voorkeur wekelijks een onderhuidse prik voorgeschreven. MTX pillen worden bij de ziekte van Crohn wisselend opgenomen door de darmen, waardoor de werking onvoorspelbaarder is. Een onderhuidse prik is een klein prikje in de vetlaag van je huid. Vaak is dit in je buik of bovenbeen.

Misschien ken je wel iemand met suikerziekte, die op een zelfde manier zichzelf medicatie moet geven. Het prikken kan door jezelf gedaan worden of door bijvoorbeeld één van je ouders. De persoon die gaat prikken ontvangt in het ziekenhuis uitleg over hoe er geprikt moet worden. Hoewel het misschien een eng idee is, valt het zelf prikken vaak mee en is goed te leren. Wanneer jijzelf en ook niemand in je omgeving durft te prikken, dan kan dit via de huisarts of thuiszorg geregeld worden.

Wanneer

MTX wordt één keer per week gegeven, op een vaste dag. Als je na het avondeten je prik zet of tablet inneemt, heb je minder kans op bijwerkingen. Bewaar de MTX zoals vermeld staat op het doosje.

Het gebruik van MTX kan leiden tot een aantal bijwerkingen die van korte duur zijn of snel verdwijnen na het stoppen van de medicijnen.

Wanneer je met MTX behandeld wordt, kun je de volgende bijwerkingen krijgen:

• Misselijkheid, braken, verminderde eetlust en diarree. Meestal is dit alleen op de dag van en de dag na de wekelijkse prik (of de tabletten). Daarom krijg je vaak een medicijn erbij die werkt tegen de misselijkheid. Mocht je deze niet gehad hebben en ben je misselijk, vraag hier dan om.
• Je hebt meer kans op infecties, omdat je afweer onderdrukt wordt. Hiervoor wordt regelmatig bloed bij je geprikt.
• Ontsteking van je mondslijmvlies.
• Leverfunctiestoornissen. Je merkt hier zelf meestal niets van. Je bloed wordt daarom regelmatig gecontroleerd.
• Longontsteking is een zeldzame bijwerking. Bij aanhoudende klachten van blijven hoesten, moeilijk of snel ademen en/of koorts, moet je contact opnemen met je huisarts of dokter.

Neem contact op met je dokter wanneer je last hebt van bovenstaande verschijnselen of als er andere lichamelijke klachten optreden.

Foliumzuur

Om bijwerkingen als misselijkheid, braken, verminderde eetlust, diarree en ontsteking van het mondslijmvlies te verminderen, schrijft de dokter foliumzuur voor. Foliumzuur is een vitamine (B11) en wordt één maal per week gebruikt, minimaal een dag na de prik.

Leven met uitklapper, klik om te openen

Alcohol, drugs en andere stoffen

Voor je algemene gezondheid wordt geadviseerd het gebruik van alcohol en drugs te matigen en niet te gebruiken voor je 18e verjaardag. Wees extra voorzichtig met alcohol. Matig je gebruik tot maximaal één alcoholisch drankje per dag. Alcohol verhoogt de kans op leverafwijkingen bij gelijktijdig gebruik met MTX. Drugs kan mogelijk de werking van MTX beïnvloeden.

Interacties met andere medicijnen

Antibiotica, zoals cotrimoxazol (Bactrimel) en trimethoprim, kunnen de werking van MTX beïnvloeden. Overleg met je dokter wanneer je één van deze middelen gebruikt. Gelijktijdig gebruik van pijnstillers als Naproxen, Brufen, Voltaren, Aleve (ook bekend als NSAID’s) en MTX, geeft een grotere kans op bijwerkingen. Overleg met je dokter welke pijnstillers je het beste kan gebruiken.

Reizen

Tijdens het gebruik van MTX kan je prima op reis. Er zijn echter enkele punten waar je rekening mee moet houden.

• Vermijd het eten van (vaak onhygiënische) stalletjes op straat en drink alleen maar water uit flessen.
• Haal voordat je op reis gaat een medicijnpaspoort bij de apotheek.
• Vraag je dokter/verpleegkundig specialist om een Engelstalige brief met je ziektegeschiedenis, huidige medicatie en telefoonnummers voor nood.
• Ga je op reis naar landen met verhoogd risico op bepaalde infectieziektes, dan raden we je aan contact op te nemen met de GGD voor advies betreffende vaccinaties.

Vaccinaties (inentingen)

Meld altijd aan de dokter dat je MTX gebruikt. MTX kan de werkzaamheid van sommige soorten vaccins verminderen en de kans op bijwerkingen door de vaccins vergroten. Overleg met je apotheker of dokter indien je gevaccineerd moet worden. Zo mag je tijdens de behandeling met MTX geen vaccinaties tegen gele koorts en bof, mazelen en rode hond (BMR), omdat het hier om ‘levende’ vaccins gaat.

Bij het gebruik van MTX wordt juist wel geadviseerd om in het najaar de griepvaccinatie te halen.

Vruchtbaarheid, zwangerschap en borstvoeding

Tijdens het gebruik van MTX is het belangrijk, dat door zowel de mannen als de vrouwen goede en betrouwbare anticonceptie gebruikt wordt. Uit onderzoek is namelijk aangetoond, dat MTX schadelijk kan zijn voor het (ongeboren) kind. Bij een kinderwens bij zowel de mannen als de vrouwen, moet MTX 3 maanden voor de zwangerschap gestopt worden. Als jij en je partner dus een kinderwens hebben, wordt geadviseerd om met MTX te stoppen. Bespreek dit dus tijdig met je dokter. MTX wordt ook niet gegeven tijdens borstvoeding.

Als je na het lezen van deze folder nog vragen hebt, neem dan contact op met je dokter of verpleegkundig specialist. Er is naast deze folder ook nog een speciale folder over hoe je precies de prikken van de MTX moet zetten. Mocht jij of degene die de prikken zet hier in geïnteresseerd zijn, vraag dit dan aan je dokter of verpleegkundig specialist.

Zorgkosten uitklapper, klik om te openen

Contact uitklapper, klik om te openen

De afdeling is bereikbaar van maandag tot en met vrijdag van 08.00 tot 17.00 uur.