Minder zout eten

Minder zout eten. Soms is het voor jou belangrijk dat je minder zout eet. De dokter vertelt je waarom dat zo is.

Hoe je dat doet, lees je in deze folder.

Waarom minder zout eten? uitklapper, klik om te openen

Minder zout eten kan om verschillende redenen nodig zijn.

We adviseren het bij:

• Verhoogde bloeddruk

• Gebruik van bijvoorbeeld de medicijnen enalapril of ramipril  (ACE remmers)

Aanvullende informatie gebruik ACE-remmers uitklapper, klik om te openen

Sommige medicijnen werken beter als jij minder zout eet. Dat zijn de zogenaamde ACE-remmers. Hieronder vind je meer informatie over de ACE-remmers.

• enalapril (renitec)

• ramipril

• lisinopril

• captopril

Deze geneesmiddelen (ACE-remmers) zorgen voor het wijder worden van de bloedvaten. Hierdoor verlaagt de bloeddruk en ook het eiwitverlies via de urine vermindert. Bij kinderen met een nierziekte zorgt dit voor bescherming van de nieren tegen verdere schade.

Als de dokter een van deze middelen voorschrijft vertelt hij erbij dat er (tijdelijke) bijwerkingen kunnen ontstaan. De meest voorkomende bijwerkingen zijn:

• kriebelhoest

• duizeligheid/ licht in het hoofd

• vermoeidheidsklachten en klachten van maag en darmstelsel

• vermindering van de nierfunctie

Als jij last hebt van de bijwerkingen na het starten van de medicatie, neem dan contact op met je dokter. 

Na het starten van de medicatie controleren we meestal met bloedonderzoek of jouw nierfunctie goed blijft.

In combinatie met deze medicatie mag je geen NSAID’s gebruiken. Dit zijn pijnstillers zoals ibuprofen, naproxen en diclofenac (voltaren).

Voor ouders

Wanneer geeft u dit medicijn tijdelijk niet?

• Als uw kind ziek is en moet braken of diarree heeft. Wanneer het eten en drinken weer goed gaat, kunt u de medicatie weer geven.
• Bij hoge koorts wordt geadviseerd te zorgen voor voldoende vochtinname.

Als een keer vergeten is de medicatie in te nemen, dan kan binnen 4 – 6 uur de dosis alsnog gegeven worden. Het is niet de bedoeling om bij het volgende tijdstip een dubbele dosis te geven. In de bijsluiter van de ramipril wordt genoemd dat dit middel bij kinderen en adolescenten onder de 18 jaar niet aanbevolen wordt. Op de site van apotheek.nl leest u het volgende:

‘Ramipril is niet geregistreerd bij kinderen. Dit betekent dat de fabrikant ramipril niet heeft onderzocht bij kinderen. Het gebruik bij kinderen staat daarom niet in de bijsluiter. Maar er is wel ander onderzoek gedaan naar ramipril bij kinderen. Uit dit onderzoek blijkt dat het bij kinderen werkt en veilig is. Daarom schrijft de arts ramipril ook voor bij kinderen vanaf 3 jaar. Dit wordt off-label-gebruik genoemd.’

Waar zit zout in? uitklapper, klik om te openen

Zout komt van nature voor in voedingsmiddelen zoals vis, vlees, groente en aardappelen. Daarnaast is zout de meest gebruikte smaakmaker in de keuken. Voedingsmiddelenfabrikanten gebruiken zout als smaakmaker, maar ook om de houdbaarheid van de producten te verlengen; bijvoorbeeld groenten in pot en blik en vleeswaren. Ook smaakmakers zoals ketjap, sambal, bouillonblokjes, gehaktkruiden, kipkruiden, spaghettimix en jus- en sauspoeder bevatten heel veel zout. 

Op het etiket van voedingsmiddelen wordt meestal het aantal grammen zout vermeld; soms wordt natrium vermeld op het etiket. 

Keukenzout is natriumchloride: 1 gram (=1000mg) keukenzout (=natriumchloride) bevat 400 mg natrium

Kijk op het etiket van het product hoeveel zout erin zit. Het zoutgehalte kan per merk verschillen. Vergelijk daarom de informatie op de etiketten, bijvoorbeeld van sauzen en soepen. Hoe minder zout erin zit, hoe beter.

Ook zijn er apps waarin je kan bekijken hoeveel zout een product bevat. Het Voedingscentrum heeft hiervoor “Mijn Eetmeter” en ook Caloriechecker van het Voedingscentrum geeft het zoutgehalte aan.

Hoe kan ik minder zout eten? uitklapper, klik om te openen

Als je minder zout mag gebruiken, voeg dan geen zout toe aan het eten. Neem geen tussendoortjes of voedingsmiddelen met veel zout die makkelijk te vermijden zijn, zoals sauzen. Om te wennen aan een minder zoute smaak, kan je beter geen natriumarme (zoutarme) dieetproducten met kaliumchloride gebruiken. Soms is naast een natrium- ook een kaliumbeperking nodig, dan zijn dieetproducten met kaliumchloride niet toegestaan.

Via www.zoutmeter.com kan je berekenen hoeveel zout je binnen krijgt.

De zoutmeter beoordeelt de inname voor volwassenen, niet voor kinderen.

Hieronder kan je vinden hoeveel zout je maximaal zou mogen krijgen. De zoutmeter geeft aan welke voedingsmiddelen het meeste bijdragen aan de zoutinname. Bij een te hoge inname kan je bekijken welke voedingsmiddelen met minder zout je beter kan nemen, om de zoutinname te verlagen. Let hierbij wel op dat je gezond blijft eten!

Maximale hoeveelheid zout per dag per leeftijdscategorie:

• Maximaal 3 gram zout (1-3 jaar)
• Maximaal 4,5 gram zout (4-8 jaar)
• Maximaal 6 gram zout (9 jaar en ouder) (bron: Voedingscentrum) 

Onderstaande tabel laat zien wat de dagelijkse aanbevolen hoeveelheden zijn voor een gezonde voeding. Kijk in de kolom van jouw leeftijd!

*Voor kinderen jonger dan 4 jaar adviseert het Voedingscentrum notenpasta zonder toegevoegd suiker en zout in plaats van nootjes in verband met risico op verstikking.

Adviezen broodmaaltijd uitklapper, klik om te openen

Brood en ontbijtgranen

Aan brood, ontbijtgranen en muesli wordt vaak een ruime hoeveelheid zout toegevoegd. Lees hiervoor de verpakking. Een normale hoeveelheid brood of vervanging is bij een zoutbeperking meestal toegestaan, zie hiervoor bovenstaande aanbevolen hoeveelheden. Zuivere graanvlokken zoals havermout, rijstvlokken en boekweitvlokken bevatten weinig zout en kun je vrij gebruiken.

Halvarine, margarine en boter

Aan sommige smeervetten wordt zout toegevoegd. Kijk dit na op de verpakking. Vermijd gezouten boter.

Broodbeleg

Eet je graag hartig broodbeleg? Kies dan voor een soort met weinig zout.

• Kaas, vleeswaren, bereide slaatjes en vegetarische vleesvervangers bevatten veel toegevoegd zout. Probeer daarvan niet meer  te nemen dan de bovengenoemde (zie tabel) aanbevolen hoeveelheden en maak steeds een goede keuze. Gebruik geen dubbel beleg, eet geen kaas en vleeswaren als tussendoortje.
• Gerookte vlees- en vissoorten, salami en smeerkazen bevatten veel zout en kun je het beste vermijden.
• Eieren en zoet beleg bevatten van nature weinig zout.
• Voorbeelden van zoet beleg  zonder of met weinig zout zijn: jam, honing, siroop, bruine en witte suiker, kandijsiroop en vruchtenhagelslag. 
• Pindakaas, speculoos en ontbijtkoek bevatten meer zout maar nog steeds minder dan hartig beleg. Gebruik ze dan in plaats van hartig beleg.
• Probeer ook eens fruit, fruitmoes en gestoofd fruit als broodbeleg.

Drinken uitklapper, klik om te openen

Neem geen zoutrijk mineraalwater zoals Vichy®, Schweppes Soda®, Apollinaris®, Groentesappen en sommige sportdranken. Als het etiket van de sportdrank aangeeft dat het zout bevat, dan is deze sportdrank geen goede keuze. Melk bevat weinig zout en levert belangrijke voedingsstoffen en is toegestaan.

Adviezen warme maaltijd uitklapper, klik om te openen

• Bereid de warme maaltijd zonder toevoeging van zout.
• Gebruik geen keukenzout, zeezout, gejodeerd zout, kruidenzout enzovoort.
• Gebruik geen kruidenmengsels zoals kipkruiden en spaghettikruiden. Deze bevatten vaak veel zout.
• Bouillonblokjes bevatten een grote hoeveelheid zout. Gebruik bij voorkeur verse groenten en kruiden.
• Gebruik geen smaakmakers zoals bouillonblokjes, bouillonpoeders, vloeibare aroma, strooiaroma, pesto, mosterd, Worcestersaus, ketchup, ketjap, kant-en-klare sauzen en sambal; deze bevatten erg veel zout.
• Ongemengde, verse, gedroogde of diepvrieskruiden kun je wel gebruiken. Bijvoorbeeld tuinkruiden als basilicum, bieslook, knoflook, korander, munt  en tijm.
• Specerijen maken het eten pittiger; bijvoorbeeld peper, nootmuskaat, foelie, kruidnagel, gemberpoeder, cayennepeper, chilipoeder, kaneel, laurier, mosterdpoeder. Deze specerijen bevatten geen zout. Let op bij kerrie; aan kerrie mengsels zoals Indiase kerrie, is vaak zout toegevoegd!
• Gebruik geen kant-en-klaar vlees zoals gehaktballen, worst, en gepaneerd vlees; aan kant-en-klaar vlees is zout toegevoegd. Je kan ze zelf bereiden of laten bereiden bij de slager zonder toevoeging van zout.
• Er bestaan soms grote verschillen in zoutgehalte binnen dezelfde productsoort. We raden daarom aan om het zoutgehalte van producten te vergelijken door het etiket te lezen.

Soep

Maak verse soep zonder toevoeging van bouillonblokjes en zout. Vermijd kant-en-klare soepen zoals soep uit blik, poeders, diepvries, kant-en-klare gehaktballetjes en croutons. Gebruik verse of gedroogde kruiden en eventueel bouillonblokjes met minder zout of zoutarme bouillonblokjes.

Aardappelen/pasta/rijst

Aardappelen, pasta, rijst, couscous, quinoa en bulgur bevatten van nature weinig zout. Maak vooral gebruik van verse of gedroogde kruiden om het eten op smaak te brengen. Vermijd kant-en-klare producten zoals aardappelpuree, kroketten, gratin, nasi, rösti.

• Gestoomde, gebakken of aardappelen in de schil zijn smaakvoller.
• Probeer ook eens aardappelen in de oven met olie en rozemarijn of tijm.
• Kruid de puree met nootmuskaat, peper en eventueel wat verse kruiden zoals bieslook of peterselie.
• Meng een gefruit uitje door de gekookte aardappelen of puree.

Groenten

Verse groenten en onbereide diepvriesgroenten zonder saus bevatten weinig zout en kun je gebruiken. Groenten in blik, pot, stoomzakjes en bereide diepvriesgroenten kunnen veel zout bevatten. Bijvoorbeeld aan spinazie à la crème en rode kool met appeltjes is wel zout toegevoegd. Maar er zijn ook groenteconserven met 0% toegevoegd zout, lees hiervoor het etiket. Gestoomde groenten zijn smaakvoller dan gekookte groenten.

Vlees/vis/ei/vegetarische producten

Onbereid vlees, vis en ei bevatten weinig zout. Producten zoals gekruid gehakt, gepaneerde en gemarineerde producten bevatten veel zout. Beperk deze gerechten. De meeste vegetarische producten bevatten veel zout op enkele uitzonderingen na, zoals zuivere tofu, onbewerkte peulvruchten uit pak, ongezouten noten.

• Gepaneerde vis zoals vissticks, lekkerbekje en kibbeling en gestoomde of gerookte vis(conserven) bevatten veel zout en zijn af te raden.
• Gegrild vlees of vlees op de barbecue behoudt meer zijn smaak.
• Vis stoven met extra groente, ui en kruiden is altijd smaakvol.

Olie, margarine en boter

Olie bevat geen zout. Aan margarine, vloeibare margarine en boter kan zout zijn toegevoegd. Kies een product zonder toegevoegd zout.

Nagerechten

Een melkproduct zoals Danoontjes, yoghurt en vla zijn als nagerecht toegestaan. Ook fruit, waterijs en roomijs kun je gebruiken. Gebruik bij het bereiden van nagerechten zoals pannenkoek of poffertjes geen zout. Kant-en-klare mixen bevatten zout en kun je beter niet gebruiken.

Kant-en-klare maaltijden 

Kant-en-klaar maaltijden, zowel uit de diepvries als vers uit het koelvak, zoals pizza en lasagne, bevatten vaak (veel!) zout. Ze passen dus niet in een zoutbeperkte voeding. Kies je toch voor een kant-en-klaar maaltijd? Probeer dan rekening te houden met onderstaande tips:

Zorg er voor dat je de rest van de dag minder zout eet; neem bijvoorbeeld geen kaas of vleeswaren op brood maar zoet beleg met minder zout. 

• Kies een maaltijd die maximum 2 gram zout per portie bevat.
• Ga je naar de snackbar? Kies voor frites zonder zout. De snacks verschillen qua zoutgehalte. Raadpleeg hiervoor bijvoorbeeld de Eetmeter of de Caloriechecker van het Voedingscentrum. 

Tips bij uit eten gaan uitklapper, klik om te openen

Neem indien mogelijk vooraf contact op met het restaurant, om samen te kijken wat de mogelijkheden zijn. Vraag om geen zout, bouillon of kruidenmengsels met zout toe te voegen bij de bereiding. Vermijd sauzen of vraag om de saus apart te serveren, deze bevatten vaak veel zout. Vaak is de boter die op tafel staat gezouten; olijfolie is altijd ongezouten en een betere keuze.

 Betere keuze

• kip met appelmoes en frietjes of rijst bereid zonder zout
• biefstuk of varkenshaasje met rauwkost en frietjes bereid zonder zout
• zoet nagerecht

Minder goede keuze

• pizza’s, pasta’s
• Chinese of Oosterse maaltijden
• extra (stok)brood
• soep
• kaas als nagerecht

Adviezen tussendoortjes uitklapper, klik om te openen

• Fruit(salade), groenten, melk en melkproducten zoals yoghurt, pudding en kwark bevatten van nature weinig zout.
• Rauwkost (kerstomaatjes, mini-komkommers, mini-paprika’s, wortelreepjes).
• Gedroogd fruit of ongezouten noten.
• Waterijs, roomijs en sorbet bevatten geen toegevoegd zout.
• Snoep  en zoete popcorn  bevatten geen toegevoegd zout.
• Drop is af te raden omdat het zout en glycyrrhizine bevat. Zowel zout als glycyrrhizine verhogen de bloeddruk. 
• Zoute snacks zoals chips, gezouten nootjes, borrelnootjes, kaaskoekjes, zoute crackers, olijven, zongedroogde tomaten, worst, kaasblokjes en tapenade bevatten veel toegevoegd zout en zijn daarom af te raden.

Een aantal weetjes? uitklapper, klik om te openen

• Zeezout bevat net zoveel natrium als het gewoon keukenzout. Dit geldt ook voor selderijzout, knoflookzout, uienzout en mineraalzout.
• In dieetzout is natrium voor een groot deel vervangen door kalium. Het is daarom niet geschikt als je ook minder kalium mag eten.
• Eten met minder zout is wennen! Afwennen van de zoute smaak kan door consequent geen zout te gebruiken. Gebruik kruiden en specerijen om het eten op smaak te brengen.

Overige informatie uitklapper, klik om te openen

• Op de website www.voedingscentrum.nl is aanvullende informatie over zout in voeding te vinden. Via de webshop kan je de brochure “Minder zout eten voor iedereen” gratis downloaden of de brochure “Lekker eten met minder zout” met recepten en tips voor gebruik van kruiden en specerijen bestellen.
• Om het zoutgehalte van producten te bekijken kan je ook gebruik maken van de app “Mijn Eetmeter” en/of de Caloriechecker op de website van het Voedingscentrum www.voedingscentrum.nl.
• op www.nieren.nl vind je uitgebreide informatie over zout en nierziekten. Er is onder andere informatie opgenomen over "Kinderen: een dieet volgen en volhouden" en er zijn recepten te vinden.

Contact uitklapper, klik om te openen

De afdeling is bereikbaar van maandag tot en met vrijdag van 08.00 tot 17.00 uur. 

Het secretariaat is bereikbaar op maandag t/m vrijdag van 8.00-12.15 en van 13.00-16.30 uur. Buiten deze tijden kunt u een bericht inspreken op het antwoordapparaat of een e-mail sturen. Als u niet op de afgesproken tijd kunt komen, geef dit dan zo vroeg mogelijk aan ons door. Het secretariaat maakt dan een nieuwe afspraak met u. Het e-mailadres kan alleen gebruikt worden voor algemene vragen. In de e-mail mogen geen persoonlijke of medische gegevens staan, omdat e-mailen niet volledig privacy-veilig is.