Voedingsadviezen bij corticosteroïden

Uw kind wordt behandeld met corticosteroïden, bijvoorbeeld prednison of dexamethason. Corticosteroïden worden gebruikt voor het remmen van ontstekings- en overgevoeligheidsreacties. Vooral bij hogere doseringen en langer gebruik is er een kans op bijwerkingen, maar dat kan ook bij lage doseringen voorkomen.

De belangrijkste bijwerkingen zijn:

• Botontkalking.
• Andere vetverdeling in het lichaam.
• Toename van eetlust en gewicht.
• Te hoge bloedglucosewaarden (te hoog gehalte van glucose (suiker) in het bloed).

Hier vindt u voedingsadviezen voor de bijwerkingen van corticosteroïden.

Hoe ontstaat botontkalking? uitklapper, klik om te openen

Botontkalking wordt ook wel osteoporose genoemd. Botontkalking betekent dat botten brozer en daarmee ook breekbaarder worden. Bij het gebruik van corticosteroïden is er een grote kans op botontkalking. Hierbij spelen verschillende factoren een rol:

• Corticosteroïden remmen de aanmaak van nieuwe botcellen.
• Calcium (kalk) wordt opgeslagen in de botten en zorgt voor de groei en het behoud van stevige botten. Bij het gebruik van corticosteroïden nemen de darmen minder calcium op uit de voeding en scheiden de nieren meer calcium uit. Hierdoor slaan de botten minder calcium op.
• Vitamine D is nodig om calcium uit de voeding in het lichaam op te nemen. De huid maakt onder invloed van zonlicht vitamine D. Door ziekte komt uw kind misschien weinig buiten. Door een gebrek aan zonlicht maakt de huid minder vitamine D en neemt het lichaam minder calcium op.
• Bewegen stimuleert de aanmaak van botcellen, bij ziekte kan het moeilijk zijn om genoeg te bewegen.

Hoe kunt u de kans op botontkalking bij uw kind beperken? uitklapper, klik om te openen

Calcium en vitamine D zijn essentieel voor sterke botten. Om botontkalking te beperken is een voeding met voldoende calcium en vitamine D belangrijk.

Calcium zit vooral in melk(producten). Geef uw kind dagelijks 3-4 zuivelproducten zoals bijvoorbeeld twee glazen melk, een boterham met kaas en een schaaltje yoghurt.

Zonlicht is de belangrijkste bron van vitamine D. Voldoende vitamine D uit zonlicht krijgt uw kind door elke dag een kwartier tot een half uur met hoofd en handen onbedekt buiten te zijn. Vitamine D komt ook voor in de voeding: vooral in vette vis, maar ook in vlees en eieren.

Vitamine D wordt toegevoegd aan halvarine, margarine en bak- en braad- producten. Om meer vitamine D uit de voeding te halen kan uw kind het beste halvarine of margarine, vloeibaar bak- en braadvet en vette vis nemen.

Voor alle kinderen jonger dan 4 jaar is het advies om een supplement met 10 microgram vitamine D per dag te gebruiken. Dit geldt ook als uw kind weinig buiten komt, bedekkende kleding draagt of een donkere huid heeft. De arts adviseert over calcium en vitamine D suppletie bij het gebruik van corticosteroïden. Vraag de arts of uw kind extra calcium en/of vitamine D nodig heeft.

Beweging is goed voor de botopbouw van uw kind. Probeer waar mogelijk uw kind minimaal 1 uur per dag iets actiefs te laten doen, bijvoorbeeld spelend. Meer bewegen in het dagelijks leven kan ook; de trap nemen in plaats van de lift, lopen of fietsen in plaats van met de auto.

Vetverdeling in het lichaam uitklapper, klik om te openen

Door de corticosteroïden krijgt het lichaam van uw kind een andere vetverdeling. Vaak ontstaat er meer vetweefsel in het gezicht en de romp. Uw kind krijgt een dikker gezicht en een dikkere buik. Dit is niet te voorkomen maar met de juiste voeding kan dit wel beperkt blijven.

Toename van eetlust en gewicht uitklapper, klik om te openen

Corticosteroïden kunnen bij uw kind zorgen voor een ongeremde eetlust.

Uw kind eet vaak meer dan nodig en het gewicht van uw kind neemt toe. Voor een goed gewicht is het belangrijk om gezond en niet te veel te eten en voldoende te bewegen. Probeer vanaf het eerste moment goed op te letten wat en hoeveel uw kind eet. Probeer niet toe te geven als uw kind meer wil eten.

Een kind krijgt voldoende voedingsstoffen als het dagelijks onderstaande hoeveelheden voedingsmiddelen eet. Deze hoeveelheden zijn gemiddelde aanbevelingen voor gezonde kinderen met een normaal activiteitenpatroon.

Tabel met dagelijkse aanbevolen hoeveelheden voor kinderen

Onderstaande producten afwisselen. Hier staan de aanbevolen hoeveelheden per week.

© Voedingscentrum 2016

Adviezen om gewichtstoename te beperken zijn: uitklapper, klik om te openen

• Uw kind kan naast drie hoofdmaaltijden maximaal twee à drie tussendoortjes nemen.
• Laat uw kind elke dag ontbijten.
• Neem vaste tijdstippen voor de tussendoortjes.
• Beperk het gebruik van producten met veel suiker en vet, bijvoorbeeld koek, chocolade, chips en snacks.
• Geef uw kind maximaal 1x per dag een snoepje of koekje.
• Laat uw kind regelmatig iets drinken en kies voor dranken zonder calorieën, zoals water en thee zonder suiker.
• Vervang frisdrank door water of thee (met een smaakje zonder suiker).
• Kies voor magere of halfvolle producten zoals halfvolle melk, halvarine, 30+ kaas en magere vleeswaren (zoals kipfilet, kalkoenfilet, fricandeau, rosbief, rookvlees, achterham, beenham).
• Laat uw kind regelmatig rauwe groenten zoals komkommer, worteltjes of tomaatjes eten. Dit mag onbeperkt, het levert weinig calorieën.
• Voor het behouden van een goed gewicht is voldoende bewegen belangrijk.

Tips voor tussendoortjes (maximaal 2 keer per dag) met weinig calorieën zijn:

• Tomaatjes, worteltjes of komkommer (mag onbeperkt).
• Halfvolle of magere melk of magere yoghurtdrank zonder suiker (bijv. Optimel).
• Rijstwafel (met mager beleg).
• Fruit.
• Magere yoghurt met vers fruit.
• Kopje bouillon.
• Volkoren cracotte met ei of magere smeerkaas.
• Handje Japanse mix (10 gram).
• Schaaltje ongesuikerde popcorn.
• Dun plakje ontbijtkoek zonder boter.
• Handje pepsils.
• 1 Soepstengel.
• Volkoren biscuitje of lange vinger.
• Speculaasje.
• 1 Sultana of Evergreen uit het pakje.
• Waterijsje.

Waardoor ontstaan hoge bloedglucosewaarden? uitklapper, klik om te openen

Corticosteroïden kunnen de bloedglucosewaarden (bloedsuikers) beïnvloeden. Kinderen die daar gevoelig voor zijn kunnen tijdelijk diabetes (suiker- ziekte) krijgen. Zij merken dit doordat zij bijvoorbeeld veel dorst krijgen en veel moeten plassen. Dit belangrijk om te melden aan uw arts.

Wat is glucose?
Ons voedsel bestaat onder andere uit eiwitten, vetten en koolhydraten. De koolhydraten hebben invloed op de bloedglucosewaarden.

Koolhydraten is een verzamelnaam voor:

• Zetmeel (in aardappelen, rijst, pasta, peulvruchten, brood, graanproducten).
• Melksuiker (in melk, yoghurt, kwark en pap).
• Vruchtensuiker (in fruit en vruchtensap).
• Suiker (in suiker, honing, snoep, zoet broodbeleg, gebak en frisdrank).

Koolhydraten worden omgezet in glucose. De glucose wordt via de darmen in het bloed opgenomen. Het bloed vervoert de glucose naar de rest van het lichaam. Glucose is de brandstof voor spieren, organen en hersenen. De verbranding van glucose in de lichaamscellen levert energie. Dit heeft uw kind bijvoorbeeld nodig om te groeien, te lopen en te spelen.

Hoe werkt insuline?
Glucose heeft insuline nodig om vanuit het bloed de cellen in te gaan. Insuline werkt als een sleutel: het opent de deur van de cel zodat glucose naar binnen kan. Bij het gebruik van corticosteroïden maakt de lever meer glucose en reageert het lichaam van uw kind minder goed op insuline. Doordat er meer glucose in het bloed komt en de insuline minder goed reageert ontstaan te hoge bloedglucosewaarden. Soms is dit op te lossen door het aanpassen van de voeding, maar het kan ook zijn dat uw kind medicatie nodig heeft.

Wat zijn de adviezen bij hoge bloedglucosewaarden? uitklapper, klik om te openen

De adviezen om gewichtstoename te beperken gelden ook bij hoge bloedglucosewaarden. Het is daarnaast belangrijk om rekening te houden met:

1. Verdeling van koolhydraatinname over de dag
Het verdelen van koolhydraten over de dag zorgt ervoor dat de bloed- glucosewaarden stabieler blijven. Laat uw kind zes maaltijden gebruiken; ontbijt, lunch en diner en drie tussendoortjes.

2. Het verschil in opnamesnelheid van ‘langzame’ en ‘snelle’ koolhydraten
Koolhydraten die langzaam in het bloed worden opgenomen noemen we ‘langzame’ koolhydraten. De afbraak van zetmeel tot glucose kost meer tijd dan die van suiker; het duurt langer voordat glucose in het bloed komt waardoor de bloedglucosewaarden stabieler blijven. Geef uw kind vooral voedingsmiddelen die voedingsvezels bevatten; voedingsvezels geven uw kind een meer verzadigd gevoel en verminderen de opnamesnelheid van koolhydraten.

Voorbeelden hiervan zijn:

• Volkorengraanproducten zoals volkoren- en roggebrood, volkorenpasta’s en zilvervliesrijst.
• Groenten en fruit.
• Peulvruchten zoals bruine bonen en witte bonen, kidneybonen, linzen en (kikker)erwten.
• Muesli, noten en zaden.

Koolhydraten die snel in het bloed worden opgenomen noemen we ‘snelle’ koolhydraten. Suikers zijn snelle koolhydraten; suikers worden snel afgebroken tot glucose en komen snel in het bloed. Voedingsmiddelen met snelle koolhydraten en weinig voedingsvezels verzadigen minder goed waardoor uw kind snel weer trek krijgt. Beperk het gebruik van vezelarme en gezoete voedingsmiddelen zoals:

• Producten van wit meel zoals witbrood, witte rijst en witte pasta.
• Suiker uit de suikerpot en honing.
• Voedingsmiddelen met toegevoegd suiker zoals snoep, koek, chocolade, frisdrank, vruchtensap, limonade, ijs, zoet beleg en gebak.

Producten (bijvoorbeeld vruchtensap) waarop vermeld is: geen suiker toegevoegd, zonder toegevoegd suiker of ongezoet kan uw kind niet onbeperkt gebruiken. Het product bevat geen toegevoegde suikers, maar wel de natuurlijke suikers. Een voorbeeld hiervan is vruchtensuiker in vruchtensap. Het is beter om uw kind water, thee of koffie zonder suiker of eventueel ongezoete melk(producten) te geven.

Producten die geen koolhydraten bevatten hebben geen invloed op de bloedglucosewaarden, bijvoorbeeld:

• Thee zonder suiker, (bron)water.
• Halvarine, margarine, olie en bak- en braadproduct (bevatten wel calorieën).
• Light frisdrank (maximaal 2 glazen per dag).
• Ei, kaas, vlees(waren) of vis zonder paneermeel laag (bevatten wel calorieën).
• Komkommer, tomaat, radijs en andere groenten.
• Augurk, uitjes en ander tafelzuur.
• Suikervrije kauwgom (zonder sorbitol).
• Bouillon of soep zonder bindmiddel of vermicelli.

Er zijn suikervrije producten zoals suikervrije chocolade, gebak, koekjes en snoepjes. Deze producten bevatten veel vet en calorieën. Indien uw kind een keertje chocolade, gebak of koek wil eten, hoeft u geen suikervrije producten te kiezen. Maar beperk de hoeveelheid koek en snoep die uw kind eet.

Zoetstoffen zijn in normale hoeveelheden niet schadelijk voor uw kind; maximaal 2 glazen drank met kunstmatige zoetstof per dag is toegestaan.

Indien nodig geeft de diëtist een persoonlijk dieetadvies, rekening houdend met de leeftijd, het gewicht en huidig eetpatroon van uw kind. De diëtist kan samen met u een voorbeelddagmenu maken met een verdeling van koolhydraten over de dag en hoe uw kind kan variëren met de koolhydraten.

Als ondanks de voedingsadviezen de bloedglucosewaarden te hoog blijven kan de arts een insulinetherapie starten. De diabetesverpleegkundige en diëtist begeleiden u en uw kind bij insulinetherapie.

Meer informatie uitklapper, klik om te openen

Voedingscentrum; www.voedingscentrum.nl
Diabetesfonds: www.diabetesfonds.nl
Diabetesvereniging Nederland: www.dvn.nl

Hebt u nog vragen over de voeding van uw kind? uitklapper, klik om te openen

Neem contact of met de afdeling diëtetiek:

Diëtist:______________________________________

Telefoonnummer:_____________________